'Τε ρέο μάορι' ή απλά 'τε ρέο' που θα πει 'η γλώσσα' είναι η ιθαγενής γλώσσα του λαού των Μαορί στο νησί της Νέας Ζηλανδίας.
Μυθολογία και προέλευση.
Σύμφωνα με την μυθολογία των Μαορί, οι προγονοί τους ήρθαν στην Νέα Ζηλανδία από τα νησιά Huwakiki,Savai'i, Havai'i που αντιστοιχούν στα νησιά Κουκ , Σαμόα και Ρέα Ταχίτι της Ταϊτής στην γαλλική Πολυνησία.
Αυτά τα νησιά θεωρούνται ως αρχική κοιτίδα όλων των πολυνησιακών λαών. Στη Ν.Ζηλανδία οι Μαορί μετανάστευσαν με ανοιχτά κανό που δεν διέφεραν και πολύ από αυτά της σημερινής Πολυνησίας.
Ομιλητές
Σήμερα τα Μαορί τα μιλούν περίπου 50 χιλιάδες άτομα πολύ καλά και μπορούν να συνεννοηθούν σ'αυτή άλλες 140 χιλιάδες.Μέχρι να αναγνωρίστουν ως δεύτερη επίσημη γλώσσα της Νέας Ζηλανδίας κινδύνευαν να εξαφανιστούν.
Χαρακτηριστικά της γλώσσας.
Βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι η φτώχεια σε φθόγγους , χαρακτηριστικό άλλωστε και όλων των πολυνησιακών γλωσσών. Επίσης κάνουν διάκριση σε μακρά και βραχέα φωνήεντα.
Η γαλλική Πολυνησία
Αλφάβητο
Τα Μαορί δεν είχαν αλφάβητο μέχρι την άφιξη των λευκών, μέχρι το 1814, που ιεραπόστολοι από την Αυστραλία έμαθαν τα Μαορί και εισήγαγαν το λατινικό αλφάβητο στο οποίο γράφονται μέχρι σήμερα.Το αλφάβητο Μαορί έχει 15 γράμματα,τα δύο τελευταία διπλά :
A E H I K M N O P R T U W NG WH
Επίσης σημειώνονται τα μακρά φωνήεντα.
Ā, Ē, Ī, Ō ,Ū
Πληθυσμός
Περίπου το 16% του πληθυσμού της Νέας Ζηλανδίας,γύρω στα 750 χιλιάδες άτομα είναι Μαορί. Μαορί ζουν και στο εξωτερικό ,140 χιλιάδες στην Αυστραλία αλλά και πολύ μακρύτερα, μερικές χιλιάδες στη Μ. Βρετανία, τον Καναδά και τις ΗΠΑ.
Τατού Μαορί.
Κουλτούρα
Οι Μαορί παραδοσιακά εξασκούν την δερματοστιξία σε όλο το σώμα μέχρι και το πρόσωπο και χορεύουν εκστασιακούς πολεμικούς χώρους που σου σηκώνεται η τρίχα,όπως ο τρομακτικός χωρός haka που τον χόρευαν πριν τη μάχη για να τρομάξουν τον εχθρό. Μάλιστα ομάδες ράγμπι χορεύουν τον haka πριν τον αγώνα. Η ιδιαίτερη κουλτούρα των Μαορί τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει αναγέννηση.
Κανιβαλισμός και βρεφοκτονία.
Αν και από πολύ παλιά αποσιωπάται το γεγονός , υπάρχει πλήθος στοιχείων ότι οι Μαορί εξασκούσαν κανιβαλισμό αλλά και βρεφοκτονία μέχρι τον 19ο αιώνα και σε μεμονωμένες περιπτώσεις και αργότερα. Έτρωγαν τους αιχμαλώτους εχθρούς για να πάρουν την ψυχή τους και να τους τιμωρήσουν περισσότερο.
Οι μανάδες προτιμούσαν τα αγόρια, για να γίνουν πολεμιστές και συχνά αν γεννιόταν κόρη την έπνιγαν ή την πάταγαν με το ένα δάχτυλο στο κρανίο της στο μαλακό σημείο για να πεθάνει αμέσως.
Όλοι οι βαλκανικοί λαοί μηδενός εξαιρουμένου πάσχουν από το βαλκανικό σύνδρομο των ενδόξων προγόνων : οι Αλβανοί γνήσιοι απόγονοι Ιλλυριών,οι Ρουμάνοι Ρωμαίων και Δακών αλλά και όλων των Βλάχων,οι Έλληνες των αρχαίων Ελλήνων και πιο πρόσφατα οι Βορειομακεδόνες των αρχαίων Μακεδόνων.
Τί δείχνουν όμως τα πορίσματα της σύγχρονης γλωσσολογίας για τις μετακινήσεις των προγόνων αυτών των λαών;
Οι Αλβανοί
Όσο και αν η επίσημη αλβανολογία θεωρεί ως δεδομένη την προέλευση των Αλβανών από τους Ιλλυριούς ,η γλωσσολογία μας αποκαλύπτει άλλα, μια κεντροβαλκανική κοιτίδα των Αλβανών.
Συνοπτικά ,οι γνώσεις που έχουμε για την ιλλυρική γλώσσα είναι λίγες έως μηδαμινές ώστε να μπορέσουμε αβίαστα να την συνδέσουμε με την αλβανική.
Επιπλέον η γλωσσολογική μελέτη της αλβανικής αποκαλύπτει ότι: δεν υπάρχουν γηγενείς όροι για τη θάλασσα και τη ναυσιπλοΐα ,σχεδόν όλες αυτές οι λέξεις είναι δανεισμένες από τα λατινικά και τα σλαβικά.
Οι Ιλλυριοί ήταν δεινοί θαλασσοπόροι και πειρατές που αλώνιζαν την Αδριατική. Γιατί δεν άφησαν ένα κάρο λέξεις για τη θάλασσα στην 'απόγονό' τους την αλβανική;
Αντίθετα τα αλβανικά βρίθουν από γηγενείς όρους σχετικούς με την κτηνοτροφία γεγονός που δείχνει μια ορεινή κοιτίδα μακριά από τη θάλασσα.
Επίσης τα αρχαιοελληνικά δάνεια στην αλβανική είναι μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού. Οι Ιλλυριοί και αρχαίοι Έλληνες ζούσαν δίπλα , δίπλα και μάλιστα δύο Ιλλυρικές φυλές,οι Ταυλάντοι και οι Βυλλίονες, που ζούσαν στην ενδοχώρα της πανίσχυρης αρχαιοελληνικής αποικίας της Απολλωνίας είχαν κατά τον Στράβωνα γίνει δίγλωσσες στα ιλλυρικά και ελληνικά. Κατά παράδοξο τρόπο ,για την αλβανική κοσμοθεωρία,δεν άφησαν ούτε αυτοί ελληνικές λέξεις στην αλβανική.
Οι Ρουμάνοι
Οι Ρουμάνοι ακράδαντα πιστεύουν ότι είναι απόγονοι των αρχαίων Ρωμαίων αποίκων της Δακίας πάνω από τον Δούναβη και των ντόπιων Δακών. Επίσης ότι όλοι οι Βλάχοι είναι Ρουμάνοι που κατέβηκαν από την υπερδουνάβεια Δακία.
Η συγκριτική μελέτη της γλωσσολογίας καταδεικνύει ότι όχι μόνο οι Βλάχοι δεν κατέβηκαν από την Ρουμανία αλλά ούτε οι ίδιοι οι Ρουμάνοι δεν είναι από εκεί.
Η μελέτη των τοπωνυμίων στη Ρουμανία δείχνει ότι ήδη εκλατινισμένοι ντόπιοι πληθυσμοί των κεντρικών Βαλκανίων πέρασαν τον Δούναβη και εγκαταστάθηκαν στα εδάφη της σημερινής Ρουμανίας.
Δεν υπάρχουν ντόπια λατινογενή τοπωνύμια στη Ρουμανία , αλλά τα περισσότερα πριν την μεταγκατάσταση των προγόνων των Ρουμάνων βόρεια του Δούναβη είναι γοτθικής προέλευσης.Οι Γότθοι είχαν κατακλύσει τη σημερινή Ρουμανία πιεζόμενοι από τους Ούνους.
Ρουμάνοι και Αλβανοί
Η ιστορία των Αλβανών και Ρουμάνων φαίνεται να σχετίζεται στενά αφού υπάρχουν γλωσσολογικές ενδείξεις ότι οι δύο αυτοί λαοί είχαν έναν κοινό γλωσσικό πρόγονο ,την πρωτοαλβανική.
Στα ρουμανικά υπάρχει ένα υποστρωματικό λεξιλόγιο μιας γλώσσας που μιλιόταν πριν ,εκατό περίπου λέξεων που συναντώνται και στην αλβανική.Σχεδόν όλες οι λέξεις αυτές είναι ετυμολογίσιμες με την πρωτοαλβανική και καταδεικνύουν μια κεντροβαλκανική προέλευση όπου οι δύο λαοί μιλούσαν την ίδια ή συγγενική γλώσσα πριν οι Ρουμάνοι εκλατινιστούν γλωσσικά.
Το ίδιο το Βουκουρέστι είναι δυνατόν να ετυμολογηθεί με την αλβανική ,από το bukur , ωραίος στα αλβανικά.
Η αλβανική ακολούθησε την ίδια πορεία προς τον πλήρη εκλατινισμό αλλά την γλίτωσε τελευταία στιγμή εξαιτίας της καθόδου των Σλάβων.
Δηλαδή αν δεν κατέβαιναν οι Σλάβοι ,οι Αλβανοί τώρα θα μιλούσαν μια λατινογενή γλώσσα. Αλλά εξαιτίας της καθόδου σταμάτησε η ολοκλήρωση της εκλατίνισης και μείναμε στο πλήθος λατινικών λέξεων στα αλβανικά με μορφολογικά και συντακτικά χαρακτηριστικά λατινικής προέλευσης.
Οι Βλάχοι
Στην Ελλάδα η επικρατούσα θεωρία για την καταγωγή των Βλάχων είναι ότι προηγουμένως ελληνόφωνοι λατινοφώνησαν.
Όμως η μελέτη των φωνολογικών αλλαγών στις βλάχικες διαλέκτους μόνο προηγούμενη ελληνοφωνία δεν δείχνει αλλά καταδεικνύει μια κεντροβαλκανική προέλευση.
Οι Βλάχοι μετά την καθοδό τους ταυτίστηκαν με το ντόπιο εθνος. Στην Ελλάδα με τους Έλληνες, Ρουμανία,Σερβία με Ρουμάνους και Σέρβους και πιο πρόσφατα στη Βόρεια Μακεδονία έχουμε τους λεγόμενους Μακεδοναρμάνους .
Ολόκληροι λαοί λατινοφώνησαν ,ξέχασαν την μητρική τους γλώσσα και υιοθέτησαν τα λατινικά. Στον ελληνόφωνο χώρο δεν συνέβη κάτι τέτοιο γιατί νοτίως της γραμμής του Τζίρετσεκ¹ το κύρος της ελληνικής ήταν τέτοιο και η έκταση που μιλιόταν αυτή τεράστια ώστε οι Ρωμαίοι δεν έκαναν τον κόπο να επιβάλλουν τα λατινικά .Απλά αρκέστηκαν στο status quo και μάλιστα θεωρούσαν τα ελληνικά και τα λατινικά τις δύο γλώσσες της αυτοκρατορίας.
Ούτε το γεγονός ότι τα λατινικά ήταν η γλώσσα των λεγεώνων δεν κατάφερε να επιβάλλει την λατινική στις ελληνόφωνες περιοχές.
Ρουμάνοι και Βλάχοι
Οι Ρουμάνοι και Βλάχοι μπορεί να είναι μεν γλωσσολογικοί συγγενείς μιας και οι γλώσσες τους έχουν κοινό πρόγονο την ανατολική βαλκανική ρωμαϊκή αλλά όπως είπα παραπάνω η γλωσσολογία δείχνει μια κοινή κοιτίδα στα κεντρικά βαλκάνια πριν οι δύο εκλατινιστούν γλωσσικά και ακολουθήσουν διαφορετική πορεία.
Κεντρικά Βαλκάνια ,η κοιτίδα των Αλβανών, Ρουμάνων και Βλάχων.
Όλοι οι παραπάνω λαοί για τους οποίους μίλησα φαίνεται από γλωσσολογικής άποψης να έχουν μια κοινή πατρίδα στα κεντρικά Βαλκάνια και αυτή είναι η ρωμαϊκή Δίοικηση της Δαρδανιάς. Η διοίκηση της Δαρδανίας ήταν όριο και σημείο συνάντησης όπου συνηκούσαν πλήθος λαών : οι Δάρδανες, Ιλλυριοί, Θράκες, Παίονες, Δάκες και άλλοι αργότερα , Γότθοι, Κέλτες και Σλάβοι.
Σε εκείνη την περίοχη υπήρχε πλήθος φωνολογικών φαινομένων,στα τοπωνυμία,ανθρωπωνύμια,γλώσσες κ.α. που συμπίπτουν με τις φωνολογικές αλλαγές στις προαναφερόμενες γλώσσες.
Παρεπιμπτόντως, το ίδιο το όνομα της Δαρδανίας είναι δυνατόν να ετυμολογηθεί με την αλβανική. Ίσως σχετίζεται με το αλβανικό 'dardhë' που θα πει αχλάδι.
Σημειώσεις
1 Η γραμμή του Τζίρετσεκ είναι μια νοητή γραμμή που κόβει τη βαλκανική χερσόνησο στα δύο σε σφαίρες επιρροής των λατινικών και των ελληνικών. Βορείως της γραμμής η γλώσσα με τη μεγαλύτερη επιρροή είναι η λατινική και νοτίως η ελληνική.
Η ποντιακή διάλεκτος εξελίχθηκε από την μεσαιωνική ελληνική διατηρώντας παράλληλα πολλά αρχαϊκά στοιχεία που δεν συναντώνται στην νεοελληνική.
Απώτερος πρόγονος της ποντιακής είναι τα ιωνικά ελληνικά (μέσω της κοινής ελληνικής και κατόπιν της βυζαντινής) των οποίων διατήρησε ένα υπόστρωμα¹.
Διάλεκτοι ποντιακής
Το 'ποντιακόν τη λαλίαν' χωρίζεται σε τρεις μεγάλες διαλεκτικές ομάδες σύμφωνα με τον Μ Τριανταφυλλίδη: τα οινουντιακά,τραπεζουντιακά και χαλδιώτικα ιδιώματα.
Τα ιδιώματα αυτά έχουν επιρροές, περισσότερο ή λιγότερο από διάφορες γλώσσες όπως τα τουρκικά,τα γεωργιανά,τα ρωσικά αλλά και γενουάτικα και τα βενετσιάνικα ανάλογα με τη γεωγραφία και τις ιστορικές συνθήκες στην περιοχή.
Τα χαλδιώτικα ιδιώματα έχουν αυξημένη τουρκική επιρροή. Μάλιστα κάποια από αυτά έχουν και το φαινόμενο της φωνηεντικής αρμονίας, ένα βασικό φαινόμενο της τουρκικής γλώσσας.
Η επιρροή των νεοελληνικών στις οινουντιακές διαλέκτους είναι αυξημένη ενώ στις διαλέκτους της Τραπεζούντας μειωμένη.
Μια άλλη ομάδα ποντιακών διαλέκτων είναι η βόρεια που μιλιέται στη Μαριούπολη της Ουκρανίας ,η λεγόμενη ρουμέικη γλώσσα.²
Τα ποντιακά του Οφ.
Παρά τον ξεριζωμό και την ανταλλαγή των πληθυσμών τα ποντιακά επιβιώνουν ακομά στον Πόντο σε χωριά της περιοχής Οφ από Τούρκους μουσουλμάνους . Πρόκειται για πρώην χριστιανικούς πληθυσμούς που εξισλαμίστηκαν μαζικά στο Πόντο τον 17ο αιώνα είτε με τη βία είτε οικειοθελώς για να αποφύγουν διώξεις ή διακρίσεις που εμπόδιζαν την ανοδό τους στην οθωμανική κοινωνία.
Σημειώσεις
1.Γλωσσικό υπόστρωμα είναι επιρροές που άφησε μια προγενέστερη γλώσσα σε μια άλλη Αντίθετα γλωσσικό επίστρωμα είναι οι επιρροές που δέχτηκε μια γλώσσα από μια μεταγενέστερη.
2.Στην Ουκρανία οι ελληνικής καταγωγής χωρίζονται σε δύο ομάδες,τους ελληνόφωνους που μιλούν τη ρουμέικη και τους τουρκόφωνους ουρούμ.
Η κυπριακή ελληνική είναι απόγονος της μεσαιωνικής ελληνικής και δεν έχει σχέση με την αρχαία κυπριακή,την αρκαδοκυπριακή, αντίθετα με το ότι θα πίστευε κάποιος .
Έχει μεγάλες διαφορές με την κοινή ελληνική στη φωνολογία,το λεξιλόγιο ακόμα και στη γραμματική και πολλοί ομιλητές της νέας ελληνικής θα βρουν τα κυπριακά ακατάληπτα χωρίς αρκετή έκθεση σ'αυτά και καθοδήγηση.
Ουσιαστικά τα κυπριακά, ενώ θεωρούνται διάλεκτος, θα μπορούσαν να αποτελούν χωριστή γλώσσα του ελληνικού κλάδου.
Ggg
Η ελληνική άρχισε να μιλιέται στην Κύπρο τον 12ο αιώνα π.Χ. και ήταν αρκαδοκυπριακή διάλεκτος. Η αρκαδοκυπριακή μιλιόταν στην Αρκαδία και την Κύπρο και ήταν απόγονος της μυκηναϊκής ελληνικής.
Πριν την εισβολή του 1974 η κυπριακή μιλιόταν και από τους Τουρκοκύπριους. Ήταν δηλαδή ήταν η κοινή γλώσσα συνεννόησης στο νησί.
Αυτή η ερώτηση είναι η πιό συνηθισμένη όταν κάποιος επιθυμεί να μάθει μια ξένη γλώσσα.
Όμως στην πραγματικότητα η ερώτηση αυτή δεν είναι γενική για όλους αλλά εξαρτάται από τη μητρική γλώσσα του καθενός.
Για έναν φυσικό ομιλητή της αγγλικής η πιο εύκολη γλώσσα θα ήταν ίσως τα γαλλικά μιας υπάρχει ένα μεγάλο κοινό λεξιλόγιο που εισήλθε στα παλιά αγγλικά μετά την κατάκτησή της από τους Νορμανδούς της Βόρειας Γαλλίας καθώς και του κοινού λατινογενούς λεξιλογίου.
Στα αγγλικά οι λατινογενείς λέξεις μέσω των λατινικών και των γαλλονορμανδικών αποτελούν ένα τεράστιο ποσοστό.
Μια καλή επιλογή για έναν αγγλόφωνο θα ήταν ίσως τα ινδονησιακά. Τα ινδονησιακά ,παρ'όλο που ανήκουν σε άλλη γλωσσική οικογένεια , έχουν απλή και λογική δομή εύκολη στην εκμάθηση. Όμως το διαφορετικό λεξιλόγιο παρουσιάζει δυσκολίες.
Για τους Έλληνες τώρα η πιο εύκολη θα ήταν ίσως τα ιταλικά λογώ της γεωγραφικής και γλωσσολογικής εγγύτητας.
Τα ελληνικά και τα ιταλικά ανήκουν στην ίδια γλωσσική οικογένεια,την ινδοευρωπαϊκή. Έχουν ήδη από την αρχαιότητα πολλά κοινά,η δομή της λατινικής και αρχαίας ελληνικής είναι αρκετά παρόμοια.
Επιπλέον η προφορά της ιταλικής δεν είναι και τόσο δύσκολη για έναν Έλληνα.
Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τα ισπανικά οπότε αυτά αποτελούν μια καλή επιλογή.
Τώρα αν πάμε σε γλώσσες άλλης γλωσσικής οικογένειας όπως τα αραβικά ή τα κινέζικα και τα γεωργιανά η δυσκολία εκμάθησης αυξάνεται κατακόρυφα.
Δηλαδή όσο πιο μακριά γεωγραφικά, ιστορικά και γλωσσολογικά είναι μια γλώσσα από τη μητρική σου, τόσο πιο δύσκολο είναι να τη μάθεις.
Βραβευμένη κλασσική, γερμανική ταινία μικρού μήκους κατά του ρατσισμού.
Ο 'μαύρος επιβάτης'.
Schwarzfahrer στα γερμανικά είναι ο λαθρεπιβάτης, στην κυριολεξία μαύρος επιβάτης.
Πρόκειται για λογοπαίγνιο που γίνεται στην ταινία η οποία παρουσιάζει μια Γερμανίδα ηλικιωμένη να μιλάει μόνη της στο λεωφορείο κατηγορώντας τους μετανάστες για τα πάνδεινα της Γερμανίας έχοντας συνεπιβάτη ,ακριβώς δίπλα της, έναν έγχρωμο μετανάστη.
Η ταινία με ελληνικούς υπότιτλους.
Η ταινία με γερμανικούς υπότιτλους.
Χρήσιμες φράσεις
Is da noch Frei?
Is this seat taken?
Είναι ελεύθερη η θέση;
Eingeladen
To invite
Προσκαλώ
Hat ihr denn jemand eingeladen?
Did anyone invite you?
Σας κάλεσε κανείς; Διαβάστε επίσης
io lascio
tu lasci
lui lascia
noi lasciamo
voi lasciate
loro lasciano
ίο λάσιο
του λάσσι
λούι λάσια
νόι λασιάμο
βόι λασιάτε
λόρο λάσιανο
αφήνω
αφήνεις
αυτός αφήνει
αφήνουμε
αφήνετε
αφήνουν
Creative Commons: Επιτρέπεται η αναπαραγωγή,διανομή και παρουσίαση του περιεχομένου στο κοινό, υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: 1)Υποχρεωτική αναφορά στην ιστοσελίδα προέλευσης παρέχοντας έναν ενεργό σύνδεσμο (backlink) που οδηγεί απευθείας σ'αυτή (2) Μη εμπορική χρήση ή εκμετάλλευση 3) Μη τροποποίηση,αλλοίωση του περιεχομένου ή δημιουργία πάνω σ'αυτό με οποιονδήποτε τρόπο. Works 3.0 Greece License
