Οι αδερφοί Μανάκια: οι πρωτοπόροι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων

άγαλμα του Μίλτονα Μανάκια στο Μοναστήρι,
του πρώτου κινηματογραφιστή στα Βαλκάνια

"Na taljia ka njelji ka earamu ku elada ka di daima"
("Μας έσφαζαν σαν τα πρόβατα γιατί πάντα παίρναμε το πλευρό της Ελλάδας")
 
Έτσι περιέγραψε ένας βλάχος  την εμπειρία του κατά τη διάρκεια της βουλγαρομακεδονικής επανάστασης του Ιουλίου 1903 (Ίλιντεν).--Από το βιβλίο "Οι αδελφοί Μανάκια, πρωτοπόροι του  κινηματογράφου στα Βαλκάνια και το βλαχικό ζήτημα ,Γιώργης Έξαρχος, 1991. Aυτό το απόσπασμα και το άρθρο έχει υποβληθεί εδώ για να διαλύσει την ιδέα ότι οι αδελφοί Μανάκια, βλάχοι από το ορεινό χωριό της Αβδέλλας στην  ελληνική Μακεδονία ήταν  σκοπιανοί.

Το πατρικό των αδελφών Μανάκη στο Μοναστήρι (Μπιτόλια)

 Ο Γιαννάκης Μανάκιας γεννήθηκε στην Αβδέλλα το 1879 και πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1954, ενώ ο Μίλτος (Μιλτιάδης) Μανάκια γεννήθηκε στην Αβδέλλα το 1881 και πέθανε στη Μπίτολα το 1964. Και οι δύο πήγαν σε Ρουμάνικο, όχι ελληνικό,σχολείο.Άνοιξαν το πρώτο φωτογραφιο στα Ιωάννινα το 1898 (μεταφέρθηκε στο Μοναστήρι το 1905), έκαναν την πρώτη τους ταινία ''η υφάντρα'' στην Αβδέλλα το 1907 και άνοιξαν το σινεμά "Μανάκια" στο Μοναστήρι το 1921 (καταστράφηκε από πυρκαγιά που προκλήθηκε από έναν προβολέα το 1939). Στην καριέρα τους, ηχογράφησαν πολλές εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής (γάμους, πανηγύρια, κλπ), καθώς και ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τα Βαλκάνια.
Ποια ήταν η εθνικότητα των αδελφών Μανάκια; Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση, δεδομένου ότι θα μπορούσε καλύτερα να χαρακτηριστούν ως «Βαλκάνιοι πολίτες».Ο  Γιαννάκης υπήρξε υποστηρικτής της ρουμανικής κίνησης του Απόστολου Μαργαρίτη », αλλά κατέληξε περνώντας τα τελευταία χρόνια του στην Ελλάδα, παρά τη Ρουμανία.Ο Μίλτος δεν ήταν ασχολούνταν με την πολιτική, αλλά υπάρχει μαρτυρία γι 'αυτόν που λέει ότι επιθυμούσε  τα αρχεία Μανάκια να πάνε στην Ελλάδα, όχι στους Σέρβους ,τα οποία τελικά κατέληξαν στα Σκόπια. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα δύο αδέλφια πέρασαν πολλά χρόνια στο Μοναστήρι (Μπίτολα), λόγω των καλύτερων επαγγελματικών ευκαιριών και την κυριαρχία σε εκείνη την πόλη του βλάχικου στοιχείου, όχι επειδή ήταν «Μακεντόντσι». 

φωτογραφία τραβησμένη από τον Ιωάννη Μανάκη

Τα δυο αδέλφια  αντιμετωπίσαν πολλές δυσκολίεςν κατά τη διάρκεια της ταραχώδους καριέρας τους. Για παράδειγμα,ο Γιαννάκης συνελήφθη από τους Βουλγάρους το 1916 και εξορίστηκε στη Φιλιππούπολη, όπου άνοιξε ένα άλλο φωτογραφικό κατάστημα. Στο σινεμά τους, έπρεπε να «φορέσουν» πολλές καρφίτσες ,γιατί ήταν ο μόνος τρόπος τους να επανασυνδεθεί με η σπασμένα ταινία. Ορισμένοι πελάτες δεν ήταν πλήρωναν παρά μόνο αφού είχαν πειστεί ότι, κατά κάποιο τρόπο, ήταν δυνατό ο φωτογράφος να τους κάνει να φαίνονται στις φωτογραφίες τους ... χωρίς ρούχα.Παραθέτω ένα σύντομο ποίημα πάνω σε αυτό  στα βλάχικα το οποίο απαγγέλθηκε από κάποιον tsal Cula Mitri al Meranu στον κ. Έξαρχο, ο οποίος παρείχε και μια ελληνική μετάφραση καθώς και μια σύνοψη στα αγγλικά).

Disaga al nu Μανάκια nu are
nitsi Meare, nitsi peare?
de una parte oamini ndrepsitsi cadru tu
shi de Alanta kilibetisitsi.
Datsi-lji paradzilji al Melti di Iana
s-nu va videtsi zmeana Fara curlu.
Datsi-lji paradzilji al Melti di Αβδέλα
s-nu va curlu videtsi TABELA ca.
Paltitsi ntrepsitlu cadrulu,
shi kilibetisitlu ARDE Melti.

Disaga al Manakia nu are

nitsi meare, nitsi peare;

de una parte oamini tu cadru ndrepsitsi

shi de alanta kilibetisitsi.

Datsi-lji paradzilji al Melti di Iana

s-nu va videtsi curlu fara zmeana.

Datsi-lji paradzilji al Melti di Avdela

s-nu va videtsi curlu ca tabela.

Paltitsi cadrulu ntrepsitlu,

shi Melti arde kilibetisitlu.


Του Μανάκια τα δισάκαι

δίχως μήλα και αχλαδάκια

απ´τη μια ντυμένοι όλοι

κι απ´την άλλη γυμνοκώλοι

στο Γιαννιώτη Μέλτη τα λεφτά να δώστε

γιατί αλλιώς σας λέω κώλους καμαρώστε

Τα λεφτά του θέλει ο Μέλτης από Αβδέλλα

γιατί αλλιώς βγάζει τον κώλο σας ταμπέλα

Πληρώστε κάδρο για τους ντυμένους

κι ο Μίλτος καίει τους ξεγυμνωμένους.


[Miltos has both dressed and naked versions of your photo. Pay him or you will see your bare behind posted. Pay for the dressed one framed, so that Miltos will burn the naked one.]

Θα μπορούσα να τελειώσω το άρθρο εδώ αλλά υπάρχουν άλλα δύο γεγονότα βαλκανικού ενδιαφέροντος,άσχετα με τους αδερφούς Μανάκια,πάντα από το βιβλίο που αναφέρθηκε πιο πάνω.

Ενώ ο ελληνικός στρατός προχωρούσε προς τη Σόφια στα μέσα του Ιουλίου του 1913 υπέστει μια ενδεχομένως καταστροφική ήττα στο κοντά στο Πέτσοβο.Τα νέα στάλθηκαν στο Βουκουρέστι όπου λάμβαναν χώρα σκληρές διαπραγματεύσεις και οι Βούλγαροι επρόκειτο να παραδοθούν.Για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας ο διευθυντής του ρουμανικού επιτελείου,ένας βλάχος,ονόματι Μίσιου κράτησε τα νέα κρυφά από τις ρουμανικές αρχές για αρκετές ώρες.Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν κανονικά και η Βουλγαρία πράγματι παραδόθηκε.

Οι βλάχοι προφανώς διεχώριζαν τους σλαβομακεδόνες από τους Βούλγαρους ονομάζοντας τους τελευταίους  "Vurgari" που μιλάνε "Vurgareshti", "βουλγάρικα"  και τους πρώτους "Zdanganji" ("χοντροκέφαλους") που μιλάνε μια γλώσσα παρόμοια με τα "Vurgari". 

Πηγή

Share: