Γκρεκάνικα (Γκρίκο): Τα Ελληνικά της Κάτω Ιταλίας
Τα Γκρεκάνικα ή Γκρίκο είναι τα κατωιταλιώτικα ελληνικά που ομιλούνται από τις ελληνόφωνες κοινότητες των Γκρεκάνων στην Απουλία και την Καλαβρία, στα δύο άκρα της ιταλικής χερσονήσου. Προέρχονται είτε από τα δωρικά ελληνικά των αρχαίων ελληνικών αποικιών στη Μεγάλη Ελλάδα είτε από τη μεσαιωνική ελληνική, σύμφωνα με μια άλλη θεωρία. Έχουν επηρεαστεί σημαντικά από την ιταλική γλώσσα λόγω της απομόνωσής τους από τον ελληνικό κορμό και γράφονται στο λατινικό αλφάβητο.
Εικόνα που αναπαριστά τη γλώσσα Γκρίκο (χάρτης Απουλίας/Καλαβρίας).
Υπάρχουν δύο κύριες θεωρίες για την προέλευση των Γκρεκάνικων:
- Δωρική Θεωρία: Ο Γερμανός γλωσσολόγος Ροντς υποστήριξε ότι τα Γκρεκάνικα προέρχονται από τα δωρικά ελληνικά της Μεγάλης Ελλάδας, λόγω των δωρισμών που μοιάζουν με την τσακώνικη διάλεκτο.
- Βυζαντινή Θεωρία: Δημοφιλής στην Ιταλία, αυτή η άποψη υποστηρίζει ότι τα Γκρεκάνικα προέρχονται από τη βυζαντινή ελληνική, μετά τη μετανάστευση Ελλήνων στην Κάτω Ιταλία λόγω της οθωμανικής κατάκτησης.
Η επικρατούσα άποψη συνδυάζει τις δύο θεωρίες, υποστηρίζοντας ότι τα Γκρεκάνικα εξελίχθηκαν από τη μεσαιωνική ελληνική με δωρικό υπόστρωμα.
Αρχαιολογικά ευρήματα από τη Μεγάλη Ελλάδα.
Τα Γκρεκάνικα δεν ανήκουν σε καμία διαλεκτική ομάδα του ελλαδικού χώρου και χωρίζονται σε δύο υποομάδες: τα Γκρεκοσαλεντινίκα (Απουλία) και τα Γκρεκάνικα της Καλαβρίας. Διατηρούν δωρικές λέξεις και παρουσιάζουν ισχυρή ιταλική επιρροή στο λεξιλόγιο, τη φωνολογία, τη μορφολογία και το συντακτικό λόγω απομόνωσης.
Παράδειγμα γραπτού κειμένου στα Γκρίκο.
Η επιβίωση των Γκρεκάνικων οφείλεται σε:
- Απομόνωση: Οι ελληνόφωνοι αποσύρθηκαν σε ορεινές περιοχές λόγω πειρατικών επιδρομών.
- Περιορισμένη Εκπαίδευση: Τα παιδιά δεν πήγαιναν σχολείο λόγω φτώχειας, αποφεύγοντας την ιταλική αφομοίωση.
- Ενίσχυση Πληθυσμού: Μετακινήσεις Ελλήνων κατά τη βυζαντινή περίοδο και μετά την οθωμανική κατάκτηση.
Επίσης, Αρβανίτες (Αρμπερέσοι) εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, με τη γλώσσα τους (Αρμπερές) να επιβιώνει.
Ορεινό τοπίο της Καλαβρίας, όπου αποσύρθηκαν οι ελληνόφωνοι.
Το λεξιλόγιο των Γκρεκάνικων έχει επηρεαστεί από την ιταλική γλώσσα, με ελάχιστες τουρκικές ή σλαβικές λέξεις. Χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν:
- Ιταλικές λέξεις (π.χ., πενσέω = σκέφτομαι, μπριατσεφτώ = μεθάω).
- Τροπή του κ σε τσ (τσαι αντί και).
- Σίγηση του τελικού ς (άντρα αντί άντρας).
- Τροπή του θ σε τ (τέλω αντί θέλω).
- Δωρικές λέξεις (νασίδα = επίχωση δίπλα στο ποτάμι).
- Αποβολή του τ στα47ρθρα (η = της, ο = το).
| Γκρίκο | Ελληνικά | Προέλευση | Ήχος |
|---|---|---|---|
| φρέα | το πηγάδι | φρεάτιο | 🔊 |
| μάτι | το πουκάμισο | ιμάτιο | 🔊 |
Λεξικό ή χειρόγραφο κείμενο στα Γκρίκο.
Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές προτάσεις στα Γκρίκο με τις μεταφράσεις τους:
-
Γκρίκο: Εγώ πενσέω στη φρέα. 🔊
Ελληνικά: Σκέφτομαι το πηγάδι.
Ιταλικά: Penso al pozzo. -
Γκρίκο: Τέλω να φορέσω το μάτι. 🔊
Ελληνικά: Θέλω να φορέσω το πουκάμισο.
Ιταλικά: Voglio indossare la camicia. -
Γκρίκο: Τσαι ο άντρα πάει στη νασίδα. 🔊
Ελληνικά: Και ο άντρας πηγαίνει στην όχθη.
Ιταλικά: E l’uomo va alla riva.
Πολιτιστική εκδήλωση με Γκρεκάνικα στοιχεία.
Τα Γκρεκάνικα της Καλαβρίας ομιλούνται από περίπου 30.000 άτομα, ενώ στην Απουλία μόνο 2.000, κυρίως ηλικιωμένοι. Η γλώσσα κινδυνεύει με εξαφάνιση, καθώς οι νεότερες γενιές δεν την μαθαίνουν, θεωρώντας την επαρχιακή. Η αναγνώριση ως μειονοτική γλώσσα από το ιταλικό κράτος δεν έχει βοηθήσει σημαντικά. Ωστόσο, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την εκμάθηση της νέας ελληνικής.
Σύγχρονη κοινότητα Γκρεκάνων στην Καλαβρία.
Ο λαϊκός πολιτισμός των Γκρεκάνων είναι πλούσιος, με πολλά τραγούδια στα Γκρίκο, όπως το παραδοσιακό Άντρα μου πάει, που περιγράφει τον πόνο μιας γυναίκας για τον μετανάστη σύζυγό της. Έλληνες καλλιτέχνες, όπως η Χάρις Αλεξίου, έχουν ερμηνεύσει Γκρεκάνικα τραγούδια.
Μουσικοί εκτελούν παραδοσιακά Γκρεκάνικα τραγούδια.
Στίχοι: Ο κλάμμα η γυναίκα ου εμιγκράντου (Άντρα μου πάει)
Γκρίκο: Τέλω να μπριατσεφτώ να μη πενσέφσω... 🔊
αρτε βράι. Μα μάλι' αράτζια έβο...
φωνάσω ο άντρα μου πάει. 🔊
άντρα μου πάει-άντρα μου πάει.
Δοκίμασε τις Γνώσεις σου!
Ποια είναι η κύρια θεωρία για την προέλευση των Γκρεκάνικων;
Διάβασε Επίσης
Υποστήριξε την προσπάθειά μας με ένα like!
